“Forget it, Jake. It’s Chinatown.” – Chinatown (1974)
De dialoog in de film Chinatown (1974) betekent “je kan dingen niet veranderen, alles blijft zoals het is, en het maakt niet uit wat je probeert.” Het zinnetje laat zien hoe onbestuurbaar en soms ontoegankelijk een Chinatown kan zijn, waardoor veel mensen het als mysterieuze en exotische plek ervaren.
Chinatowns, als symbolische en ethnische enclave, zijn over de hele wereld gevestigd. Londen, New York, Los Angeles, Sydney… Alle metropolen hebben tenminste één Chinatown nodig om hun internationale identiteit te behouden. Zo dus ook in Amsterdam en in Den Haag. Maar, niet alle Chinatowns zijn hetzelfde. Als je kijkt naar de verschillende soorten geschiedenissen die Chinatowns hebben, kan je zeggen dat iedere Chinatown zijn eigen Chineesheid heeft ontwikkeld.
Dit is een gastertikel geschreven door Yuyao Mei. Zij heeft haar masterscriptie aan de Universiteit van Utrecht geschreven over de Chineesheid van Chinatowns. Leer meer over Yuyao onder dit artikel!
Uithangborden: Kantonees versus Mandarijn
De Chinatown van Amsterdam is de oudste Chinatown op het vasteland van Europa. Net als de meeste Chinatowns in de wereld, werd het in 1911 opgericht door zeilers die voornamelijk uit kustprovincies van China kwamen, vertegenwoordigd door Kantonezen en mensen uit de provincie Zhejiang. Na hevige concurrentie verhuisde de mensen uit Zhejiang naar de buitenkant terwijl Kantonezen bleven (Pieke, 1988) . Tegenwoordig vind je er veel authentieke Kantonese restaurants en supermarkten.
Als je de Chinese karakters van de winkels in Chinatown Amsterdam leest, zie je dat traditioneel Chinees vaker wordt gebruikt dan vereenvoudigd Chinees, wat aangeeft dat het winkels zijn van mensen die vóór de jaren zestig van Hong Kong of uit het vasteland naar Amsterdam zijn gekomen; als je de letters van de tweetalige tekens leest, realiseer je je misschien dat de vertaling is gebaseerd op de Kantonese uitspraak in plaats van op het Mandarijn (Pinyin). Voor niet-Kantonees sprekende Chinees klinkt Kantonees helemaal niet als Mandarijn. Hoewel sommige Kantonese ondernemers het Mandarijn als werktaal gebruiken, geeft Chinatown in Amsterdam niet altijd een gevoel van verbondenheid tussen de sprekers van de verschillende talen.
In Chinatown Den Haag is dat wél het geval. Als je op dezelfde manier naar Den Haag kijkt, zie je vereenvoudigd Chinees aanzienlijk meer gebruikt wordt dan traditioneel Chinees. Eén van de redenen is dat Chinatown Den Haag (officieel erkend in de jaren 2000) jonger is dan Chinatown Amsterdam, waardoor de immigrantengroepen diverser zijn (Willems, & Or, 2010). Veel winkels zijn eigendom van mensen uit het noordoosten van China, waar het dialect bijna hetzelfde is als het Mandarijn. In Chinatown Den Haag zijn er verschillende groepen Chinezen uit verschillende regio’s die cateringsbedrijven, massagesalons, kapperszaken en nagelstudio’s hebben. Mismatches tussen herkomst en winkelthema’s zijn gebruikelijk, zoals mensen uit Zhejiang die een Sichuan-restaurant runnen op Gedempte Burgwal.
Geloof door symboliek: boeddhisme versus confucianisme en taoïsme
Chinatown Amsterdam is bekend om de boeddhistische tempel die aan het begin van de Zeedijk staat (links). De tempel komt uit Taiwan, met steun van de gemeente. Nu is het een spiritueel punt van samenkomen voor de Chinese gemeenschap.
In Chinatown Den Haag staan een kerk en een moskee, maar dat betekent niet dat er geen Chinese gelovigen zijn. Op de grond kan je slogans vinden in het Chinees en Nederlands die het confucianistische denken (rechts) en het taoïstische principe benadrukken. Het confucianisme heeft een langdurige invloed in de Chinese geschiedenis en het taoïsme is de inheemse religie van China. De combinatie geeft de Chinese filosofie goed weer en helpt bij het ontwikkelen van een eigen Chinese identiteit.
Poorten zonder deuren: naar een open Chinatown
Kijk eens naar de twee authentieke Chinese poorten in Den Haag. Er zijn geen deuren. Net als de letterlijke betekenis van het woord 唐人街 (táng rén jiē), zouden we eigenlijk Chinese Straatjes moeten zeggen in plaats van een afgesloten Town. Nu we de verschillende Chinese identiteiten hebben bekeken door middel van de verschillen in taal en symboliek, kunnen we concluderen dat Amsterdam een Kantonees gedomineerd Chinatown heeft. Den Haag daarentegen heeft een veel multiculturelere Chinatown. Maar, nu er steeds meer Mandarijnsprekende toeristen en consumenten door alle Chinatowns heen lopen, wordt er verwacht dat Chinatowns langzaamaan steeds opener zullen worden.
Bibliografie
Pieke, F. N. (1988). De positie van de Chinezen in Nederland. Documentatiecentrum voor het Huidige China, Sinologisch Instituut, Rijksuniversiteit Leiden.
Willems, W., Cottaar, A., & Or, K. Y. (2010). Een draak met vele gezichten. Chinatown Den Haag 1920-2010.
Over de auteur
Yuyao heeft Stedelijke en Economische Geografie gestudeerd aan de Universiteit van Utrecht. Voor haar masterscriptie heeft ze twee Chinatowns vergeleken: Den Haag en Amsterdam. Nu gaat ze zich focussen op taalkunde om nog meer te weten te komen over de Chineesheid van Chinatown.
Wij bedanken Yuyao enorm voor dit artikel! We zijn blij dat wij haar verhaal met jullie hebben mogen delen. Dank, Yuyao!