Introductie
Op de stoepranden in Chinatown staan allemaal verschillende Chinese gezegdes geschreven. Omdat het nieuwe jaar begonnen is, begint Chinatown ook aan een nieuw projectje. Een serie over deze gezegden! Het zijn er drie. Drie weken lang zal er aan het begin van de week een verhaaltje verschijnen hier, op de website.
Verhaaltjes over gezegden: deel 1
前人栽樹，後人乘涼
Vertaling: De ene generatie plant de boom, de andere geniet van de schaduw.
Woord voor woord
前：voorheen, vroeger, eerder
人：mens
- 前人：eerdere generaties
栽：planten
樹：boom
後：daarna, na, later
人：mens
- 後人：latere generaties
乘：het voordeel plukken van
涼：koelte, frisheid
- 乘涼：van de schaduw genieten
Het idee
Dit gezegde gaat erover dat de eerdere generaties ervoor zorgen dat hun kinderen het beter hebben dan zij. Dat is heel toepasselijk voor Chinatown, na de tweede wereldoorlog zijn er veel Chinezen naar het gebied getrokken die bijna hun hele leven ontzettend hard gewerkt hebben zodat hun kinderen naar school konden. Waar hun ouders vaak in restaurants werkten, hoeven veel van hun kinderen dit zware werk niet meer te verrichten.
Chinese gezegden lijken vaak moeilijk te begrijpen voor mensen die geen of weinig Chinees spreken. Dat is soms ook wel zo- het gezegde van volgende week is inderdaad iets minder eenduidig. Dat is zo, omdat veel Chinese gezegdes gebaseerd zijn op Taoïsme of Confucianisme. Die stromingen zijn niet heel weids verspreid in Nederland, althans, niet onder de Nederlandse bevolking, waardoor de filosofie die daarachter schuilgaat ook lastiger te volgen is.
Toch hebben Chinese gezegden iets. Soms heel simpel, soms heel lastig, elk gezegde heeft een eigen charme. Niet op de minste plaats omdat de Chinese taal ritmisch is. Teksten zijn vaak ‘symmetrisch’, dat betekent dat bij gezegdes er voor de komma net zoveel karakters staan als achter de komma. Vaak zijn het groepjes van vier, zoals ook te zien in dit gezegde. Andere getallen komen ook voor. Het gezegde van volgende week bestaat namelijk uit tweemaal drie karakters. Toch komt daar ook de symmetrie weer terug. Magisch, toch?
Het ritme zit hem niet alleen maar in de gelijke aantallen karakters. Omdat Chinees een toontaal is, voegen deze ook ritme toe aan het geheel. Hier is een snel overzicht van de Chinese tonen:
De getallen aan de rechterkant, van 1 tot 5, geven de hoogte van je stem aan. Zo zie je dat de 1e toon hoog begint en hoog blijft. De 2e toon begint ergens in het midden, en stijgt helemaal tot 5. De 3e toon zakt eerst en stijgt daarna weer. Als laatste de 4e toon, die hoog begint en scherp daalt.
Misschien geloof je het niet direct, maar Nederlands heeft ook tonen! Niet zo veel als Chinees, dat is waar. Maar ga maar eens na:
“Waarom?”
“Dáárom!”
Als je een vraag stelt gaat je stem aan het einde van de zin (of het woord) omhoog. Dat is te vergelijken met de 2e toon in het Chinees. Als je antwoord geeft, of nadruk legt op een woord, zeg je het iets harder en duidelijker. Dat is bijna hetzelfde als de 4e toon. Kijk maar eens naar deze zin:
“Wát ga je doen?”
Zeker als met enige emotie aan iemand vraagt wat hij of zij gaat doen, gebruik je de 2e en 4e toon. Het woord ‘wat’, vanwege de nadruk, spreek je uit in een 4e toon. Het woord ‘doen’, omdat dat het laatste woord van de vraag is, spreek je uit in een stijgende, 2e toon.
In het Chinees heeft elk woord, elke betekenis, een eigen toon. Hieronder zie je hoe je het gezegde van deze week uitspreekt. Je ziet dat de tekentjes boven de klinkers de tonen uit het plaatje hierboven weergeven:
Qián rén zāi shù, hòu rén chéng liáng.
Tonen in het Chinees zijn heel belangrijk. In het Chinees gebruik je de tonen niet alleen om nadruk te leggen, maar de betekenis van een woord verandert ermee. Kijk maar eens naar het meest populaire voorbeeld:
媽：mā：moeder
麻：má：hennep
馬：mǎ：paard
罵：mà：uitschelden
嗎：ma：maakt van een zin een vraagzin
Let dus goed op welke toon je gebruikt als je dit verhaaltje doorvertelt!
Tot volgende week! Dan hebben we het over 道可道，非常道。
拜拜！Bye-bye!